مقدمه
از متداول ترین مسائل قانونی که برای اکثر خانواده ها پیش آمده است؛ درگذشت اعضای خانواده و در نتیجه آن ارث و انحصار وراثت است.
زمانی که فردی از دنیا میرود، حقوق مالکانه و اجرای مالکیت او در داراریی هایش به وراث واگذار میشود.
دولت ها و واحدهای بررسی، برای پیشگیری از ناروایی و تملک غیر مجاز در اموال درگذشته (شخص فوت شده) در تمام دنیا، نظم و اصولی برای انحصار وراثت تسهیم میراث، مشخص کردن درجات میراث و مقدرا ارث برای وراث، روش تصاحب دارایی های وی، بهره دولت داراریی های مرحوم و بررسی مالیات بر ترکه، قانون هایی را تالیف کرده اند.
ارث چیست؟
به کلیه اموال، عناوین، بدهی‌ها، حقوق و وظایف شخص پس از مرگش میگویند که به شخص دیگری منتقل می‌گردد.
ارث به مدت طولانی نقش اساسی در جوامع بشری داشته است. مجموعه قوانین انتقال ارث در جوامع مختلف متفاوت و در طول زمان تغییرات بسیاری کرده است.
قوانین اسلام
دنیای قبل از اسلام، برای زن حقوق ارثی مستقل و مسلّمی قائل نبودند. اصلاً به او ارث نمی‌دادند یا اگر می‌دادند به‌صورت سهم قطعی و مفروض نبود؛
بلکه احتمال داشت که به عنوان وصیت، مالی را برای زن بگذارند. به دیگر عبارت، محرومیت زن از ارث، سنت رایج و حاکم بر ادیان قبل از اسلام بود.
مطابق با قوانین اسلامی، ارث بین فرزندان پسر و دختر به صورت ۲ سهم برای پسر و یک سهم برای دختر تقسیم میشود.
چنانچه پدر و مادر وارث باشند سهم آنها نیز به صورت ۲ به ۱ خواهد بود. در صورت مرگ پدر و وجود فرزندان و مادر، ارث مادر ۱ قسمت از ۸ قسمت کل دارایی‌ها خواهد بود.
قوانین در ایران
در ایران قانون امور حسبی و قانون مدنی، امور مربوط به تقسیم ترکه (اموال به جای مانده از شخص فوت شده) متوفی، مهر و موم و تحریر (تقسیم) ترکه، دریافت حقوق دولتی و مالیات بر ارث را تعیین تکلیف نوده است.
کلیدی‌ترین نکته در تقسیم ارث، شناسایی وارثین متوفی است.
مدارک لازم جهت درخواست انحصار وراثت
گواهی فوت متوفی که در تهران از اداره ثبت احوال مستقر در بهشت زهرا دریافت میشود. و در شهرستان‌ها، اداره ثبت احوال نسبت به صدور آن اقدام می‌کند.
شناسنامه و کارت ملی باطل از متوفی
گواهی تسلیم تقاضای مالیات بر ارث از اداره دارایی محل فوت متوفی
استشهادیه رسمی
تصویر شناسنامه و کارت ملی همه ورثه (اشخاصی که ارث می‌برند) در صورت عدم دسترسی، درخواست استعلام از ثبت احوال عقدنامه (سند ازدواج) در صورتی که متوفی متاهل باشد.
ارث زن در قانون
مطابق ماده 946 قانون مدنی که در مورخ 87/11/6 اصلاح شده‌است زن متوفی هم از قیمت عرصه (زمین) و هم از قیمت اعیان (ساختمان) مال غیر منقول (اموالی که نمی‌توان آنها را جابجا نمود مثل زمین خانه مغازه) ارث می‌برد.
ارث شوهر از زن طبق قانون
براساس قانون در صورت فوت زن اموال به ورثه وی می رسد. شوهر یا زوج نیز جزو ورثه زن محسوب می شود.
در صورتی که متوفی (شخص فوت شده) فرزندی داشته باشد یک چهارم اموال به مرد می‌رسد و در صورتی که فرزند نداشته باشد نصف ارث به مرد می‌رسد.
شناسایی وراث
شناسایی وارثین متوفی با گواهی انحصار وراثت صورت می‌گیرد که قوه قضاییه مسئولیت صدور آن را به عهده دارد.
مرجع تقدیم تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت
بر اساس قانون امور حسبی، دادگاه های حقوقی محل فوت متوفی، مرجع صدور گواهی انحصار وراثت معرفی شده‌اند.
با توجه به تصویب قانون جدید شوراهای حل اختلاف، صدور گواهی انحصار وراثت، در صلاحیت شوراهای حل اختلاف به جانشینی دادگاه حقوقی قرار گرفته است.
شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی، صلاحیت صدور گواهی انحصار وراثت را دارند.
اگر شخصی ساکن خارج از کشور باشد، آخرین اقامتگاه وی در ایران، محل طرح درخواست صدور گواهی انحصار وراثت می باشد.
اگر متوفی در ایران اقامتگاه موقت یا دائم نداشته باشد، شورای حل اختلاف تهران نسبت به بررسی درخواست و صدور گواهی انحصار وراثت اقدام خواهد نمود.
روند بررسی درخواست صدور گواهی انحصار وراثت
پس از تهیه مدارک مورد نیاز و تقدیم درخواست در تهران و مراکز استان ها، به یکی از دفاتر خدمات قضایی الکترونیک قوه قضاییه، درخواست و ضمایم (پیوست و همراه) به شورای حل اختلاف دارای صلاحیت ارسال میشود.
در صورت تکمیل بودن ارث و درخواست انحصار وراثت، موضوع درخواست صدور گواهی حصر وراثت، در یکی از روزنامه های کثیر الانتشار آگهی میشود و پس از گذشت یکماه از تاریخ آگهی و در صورت عدم اعتراض، بدون حضور درخواست کننده، گواهی انحصار وراثت صادر و تسلیم وی میشود.
هر ذینفع (شخصی که از طرح دعوا سود و نفع می‌برد) یا وارثی، می‌تواند درخواست صدور گواهی را ارائه دهد و نیازی به درخواست بقیه ورثه یا همه ورثه نیست.
در صورت صدور گواهی، هر کدام از ورثه یا افراد ذینفع، می‌توانند با مراجعه به دفتر شعبه شورای حل اختلاف صادر کننده گواهی، نسبت به اخذ رونوشت اقدام نمایند.
توجه فرمایید اگر متقاضی، نام یکی از ورثه را در ردیف ورثه متوفی اعلام ننماید، مرتکب جرم در حکم کلاهبرداری میشود و قابل تعقیب و محکومیت کیفری می‌باشد.
اعتراض به درخواست تصدیق حصر وراثت
اگر کسی به درخواست صدور گواهی انحصار وراثت اعتراضی دارد، مکلف است در زمان مهلت یک ماهه آگهی، اعتراض خود را به شعبه رسیدگی کننده ارائه دهد.
در این صورت شعبه با تشکیل جلسه رسیدگی، و دعوت از طرفین به موضوع اعتراض رسیدگی نموده و رای مقتضی (مناسب) صادر می‌نماید.
این رای قابل اعتراض در دادگاه حقوقی بوده و رای دادگاه در رسیدگی به اعتراض، قطعی است.
اعتراض ثالث به گواهی انحصار وراثت
شخصی که خود یا وکیلش در رسیدگی به پرونده‌های حضور نداشته اند و رای صادر شده یا تصمیم در امور حسبی، مخل حق وی شده است، حق دارد به عنوان معترض ثالث به رای یا تصمیم نهایی دادگاه یا شورای حل اختلاف اعتراض نموده و تقاضای نقض آن تصمیم یا رای به واسطه مخل حقوق بودن و اثبات آن را بخواهد.
تکلیف جنین و نوزاد متولد نشده متوفی در انحصار وراثت
اگر در بین وراث متوفی، جنینی وجود دارد که هنوز متولد نشده است، متقاضی صدور گواهی انحصار وراثت باید وی را نیز در شمار ورثه متوفی تعرفه نماید. در غیر این صورت مرتکب جرم در حکم کلاهبرداری میشود و قابلیت تعقیب دارد.
در صورت عدم دریافت گواهی انحصار وراثت، امکان تقسیم اموال متوفی یا برداشت از حساب های بانکی وی برای ورثه وجود ندارد.
اما اگر حساب مشترکی بین متوفی و شخص دیگری باشد که هر کدام حق برداشت صد در صد به تنهایی داشته باشند، شریک دیگر می‌تواند همه وجه موجود در حساب را بردارد.
عروس خانواده و یا طلبکار نیز از جمله افرادی هستند که حق درخواست گواهی انحصار وراثت را دارند.
امکان توقیف سهم‌الارث شوهر نیز جهت مطالبه مهریه وجود دارد. مطالبه مهریه عندالمطالبه (به محض مطالبه و درخواست زن باید پرداخت گردد) یا مطالبه مهریه عندالاستطاعه (در صورت داشتن توانایی مالی مرد باید پرداخت گردد) نیز از طریق دریافت گواهی انحصار وراثت و توقیف ارث همسر، امکان‌پذیر است.
موسسه حقوقی اصفهان، با داشتن سالها تجربه موفق در زمینه پرونده‌های امور حسبی و تقسیم ارث، امکان تنظیم دادخواست های حقوقی و لوایح دفاعیه جهت پرونده‌های تقسیم ارث و پرونده‌های امور حسبی برای عزیزان فراهم نموده است.
در صورت نیاز به خدمات مشاوره خانواده و مشاوره تخصصی در بحث تقسیم ارث و دریافت گواهی انحصار وراثت، با موسسه حقوقی اصفهان در ارتباط باشید.